Yazan: Güven Eken ve Saner Erdoğan

Toprağın sürülmediği, sulamanın hiç yapılmadığı ve hatta ağaçların dikilmediği bir zeytinlik hayal edin. İmkânsız gibi gelebilir—ama bu yöntem, Ege Bölgesi’nin kadim zeytin meralarında dört bin yılı aşkın süredir varlığını sürdürüyor. Dikim yerine yabani zeytinlerin aşılanmasıyla oluşan bu kadim üretim havzaları, insanlık tarihindeki en eski ve en dirençli gıda üretim biçimlerinden birini temsil ediyor.

İzmir’in bu eşsiz kadim üretim havzasında insan, toprağın efendisi değil; kuşlar, bukalemunlar, çakallar ve tüm canlılarla birlikte yaşam ağının bir parçası. Zeytini dalından hasat etmek ise sadece bir iş değil, adeta bir kutlama. Sonuç.. İnsan ve tüm yerküre için sağlıklı, besleyici ve Slow Food tarafından Presidium olarak tanınan benzersiz bir zeytinyağı.

Tüm zamanları aşan bu yaşam biçiminin örneklerinden biri de, İzmir’in Orhanlı Vadisi’nde yer alan Sevilma Zeytin Bahçesi. Bahçemiz, 2024 yılında Türkiye’nin resmen tanınan ilk Slow Food Çiftliği oldu ve ülkenin hızla büyüyen Slow Food hareketinin temel taşlarından biri haline geldi.

Döngüsel Kültürle Köklenen Bir Yaşam

Sevilma Zeytin Bahçesi’nin kökleri, Gelibolu’daki 250 yıllık aile çiftliğimize dayanıyor. On yıl kadar önce buğdaya dayalı çiftçilik geleneğimizi Ege’de bir zeytinlik ve zeytinyağı tesisi kurarak genişletmek istedik. Yeni çiftliğimize annemiz Sevil Eken’in adını daim kılmak için Sevilma ismini verdik. Çiftliğin bir parçası olan zeytinyağı işleme tesisimize ise babamızın adını verdik: Ercan Baba Zeytinyağı Fabrikası. Çiftliğimizin kuruluşu, Orhanlı köyünün çalışkan ve fedakar gençlerinin omuzlarında yükseldi. Onlar da çiftliğimizin sahipleri artık…

Sevilma Zeytin Bahçesi, İzmir’in eşsiz kadim üretim havzalarının küçük ama yaşayan bir parçası. Burası, yarı yabani zeytin ağaçlarının insan toplulukları ve tüm canlılarla uyum içinde yetiştiği bir ekosistem. Bu üretim modeli, döngüsel kültürün dört ana ilkesi üzerinde yükseliyor: Birbirimizle uyum, doğamızla uyum, geçmişle uyum ve değişimle uyum.

Birbirimizle Uyum: Bir Kültür Vahası

Sevilma Zeytin Bahçesi bir çiftlik olduğu kadar, aynı zamanda kültür vahası…

Sevilma’nın kalbinde yer alan taş bina Ercan Baba Zeytinyağı Fabrikası, Ege’nin yerel mimarisini yansıtıyor. Ancak burası sadece bir üretim yeri değil; misafirlerin buluştuğu, çocukların oynadığı, ziyaretçilerin doğayı içine çektiği yaşayan bir paylaşım alanı.

Fabrikamızı zaman içinde yaşayan bir zeytinyağı kütüphanesine dönüştürmeye başladık. Ziyaretçilerimiz burada Ege’deki farklı zeytin türlerinden elde edilen yağları tadarak Türkiye’nin tek Slow Food Presidium zeytinyağı hakkında alabiliyor.

Her sonbahar, Seferihisar Orhanlı Vadisi’nin sakinleri el birliğiyle zeytin toplamak için bir araya geliyor. Orhanlı’nın zeytincilikle ilgili geleneksel bilgi ve hikâyeleri böylelikle kuşaktan kuşağa taşınıyor. Neşe ve dayanışmayla dolu bu dönem, geleneksel zeytin hasadını yerinde deneyimlemek isteyenler için benzersiz bir deneyim.

Doğamızla ve Geçmişle Uyum: Slow Food Presidium Zeytinyağı

Sevilma Zeytin Bahçesi, sıradan bir tarım alanı değil. Kökleri yaban, dalları evcil sıra dışı zeytin ağaçlarının yaşadığı bir kültür ve doğa mirası alanı. Burada hiçbir şekilde kimyasal zehir kullanmıyor, toprağı sürmüyoruz. Koyunlar, keçiler ve yaban hayvanları zeytinliğin arasında rahatça dolaşabiliyor.

Sevilma Zeytin Bahçesi’nin de küçük bir parçası olduğu bu eşsiz kadim üretim havzası, Orhanlı Vadisi’nin batı kesimlerinde çok geniş alanlar kaplıyor. Bu nadir ve tehlike altındaki zeytin üretim sistemi, 2023 yılında UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras olarak koruma altına alındı.

İşte bu eşsiz Ege ekosistemi içinde, Türkiye’nin tek Slow Food Presidium zeytinyağı üretiliyor. Slow Food Presidium, yok olma tehlikesi altındaki gıda ürünlerini koruyor ve üreticiler arasında işbirliğini teşvik ediyor. Sevilma’nın üretim tesisi olan Ercan Baba Zeytinyağı Fabrikası, Ege’nin presidium zeytinyağlarını üretmeyi ve yaşatmayı kendine hedef edinmiş Türkiye’deki tek tesis.

Değişimle Uyum: Geleceğin Tarımı İçin Bir Model

Son 50 yılda, zeytinciliğe dayalı kadim üretim havzalarının büyük bölümü terk edilme nedeniyle kayboldu. Bu alanlar şimdi de plansız yapılaşma ve madenciliğin tehdidi altında. Sevilma Zeytin Bahçesi, bu gidişi tersine çevirmek amacıyla geleneksel sistemleri canlandırmaya çalışıyor ve aynı zamanda modern agroekolojik ilkeleri benimsiyor.

Bu kadim üretim havzası bir kültür ve doğa mirası olduğu kadar aynı zamanda geleceğin dünyasının sorunları karşısında çözüm önerileri sunuyor. İklim değişikliği baskısı altında kıt su kaynakları nasıl en verimli şekilde kullanılabilir? Toprak verimliliği doğayla uyumlu şekilde nasıl artırılabilir? Adil üretimi sürdürmek için gerekli toplumsal ve ekonomik modeller nedir?

Ege’deki bu binlerce yıllık agroekolojik üretim alanları, önümüzdeki karmaşık sorulara binlerce yıldır sürdürülebilir biçimde çalışan sade cevaplar sunuyor. Bugünün sorusu ise şu:

Bugüne kadar sürdürülebilir olanı, bundan sonra sürdürebilecek miyiz?

Türkiye’de Slow Food Çiftlikleri Hareketi

Sevilma’nın Türkiye’nin ilk Slow Food Çiftliği olarak tanınması, sadece bir başlangıç. Türkiye genelinde Slow Food Toplulukları, üreticiler, bilim insanları ve yerel halkı bir araya gelerek yerel kültür ve agroekolojik bilgi temelli bir çiftlikler ağı kurmak için harekete geçti. Sevilma Zeytin Bahçesi ekibi de bu sürecin kolaylaştırıcılarından biri.

Nisan 2025’te düzenlenen çevrimiçi bir toplantı ile Türkiye Slow Food Çiftlikleri konusunda ortak bir vizyon belirlendi ve somut adımlar atıldı:

Yeni çiftliklere rehberlik edecek Yerel Kolaylaştırıcılar Ulusal Ağı kuruldu.
Slow Food Çiftlikleri Kitapçığı ve Agroekoloji Rehberi, Türkçe’ye çevrilerek üreticilerin ve yerel kurumların erişimine açıldı.
Ülke genelinde yeni çiftlik başvuruları alınmaya başlandı ve yeni çiftlikler bu ağa dahil oldu.
Slow Food Çiftçilerinin ilk etkinliği, 2025 Ekim ayında Orhanlı Vadisi’nde, Sevilma Zeytin Bahçesi ve Seferihisar Doğa Okulu’nda düzenlenecek. Bu bir çiftçiden çiftçiye öğrenme buluşması olacak.

Slow Food Çiftlikleri, Türkiye’nin yerel tohumlarını, endemik zeytin ağaçlarını, kadim mutfak kültürünü ve zengin biyoçeşitliliğini korumak için adım adım gelişiyor.

Bu küresel hareketin bir parçası olan Sevilma Zeytin Bahçemiz, birbirimizle, doğayla, geçmişle ve değişimle uyum içinde bir yaşama katkı sunmak için üretmeye, paylaşmaya ve anlatmaya devam edecek… Dileriz, doğayla ve birbirimizle kurduğumuz bu imecenin siz de bir parçası olursunuz.